Sashiko - Loại hình thêu dệt truyền thống của Nhật Bản

Mục lục
1. Sashiko là gì?
2. Các họa tiết Sashiko
3. Sashiko trong văn hóa hiện đại
4. Bạn cũng có thể tự thêu Sashiko ở nhà
5. "Boro" là gì? Phân biệt Boro và Sashiko

Chúng ta đã cùng tìm hiểu những nét đẹp của những bộ Quốc phục xứ sở Phù Tang, những phụ kiện đi kèm không thể thiếu như guốc, trâm cài đầu, đai, vớ Tabi,... Nhưng đã bao giờ bạn bắt gặp những bộ trang phục Kimono truyền thống với những đường hoa văn độc đáo, hay đơn giản là những chiếc khăn thêu tay được trang trí những nét thêu mềm mại? Nếu bạn còn đang thắc mắc về chúng thì hôm nay, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về Sashiko - loại hình thêu dệt truyền thống của Nhật Bản để cùng tìm hiểu ý nghĩa, nguồn gốc và kỹ thuật thêu này nhé!

1. Sashiko là gì?

Sashiko (tiếng Nhật: 刺し子, nghĩa là "mũi đâm") là một phong cách thêu truyền thống của Nhật Bản có từ thời Edo (1615 - 1868). Nó chủ yếu được sử dụng bởi các gia đình nông dân và đánh cá của tầng lớp lao động để làm ra những bộ quần áo bảo hộ lao động thiết thực hơn.

Theo truyền thống, Sashiko được sử dụng để gia cố hoặc sửa chữa những chỗ bị mòn rách trên quần áo bằng các miếng vá, làm cho miếng vải trở nên bền chắc và dày hơn. Vào thời điểm đó, vải vóc là một mặt hàng quý giá, bởi để sản xuất ra chúng, người nông dân phải tốn khá nhiều thời gian và công đoạn thủ công. Các loại sợi tự nhiên như bông, tơ tằm và sợi gai dầu được dệt bằng tay, dệt thủ công và nhuộm. Tơ và bông được dành riêng cho tầng lớp quý tộc của xã hội và rất đắt tiền. Sợi gai dầu nguyên liệu phổ biến để sản xuất vải, quần áo cho những người dân bình thường, tuy nhiên, chúng rất dễ bị rách, xước hoặc sờn vải.

Đường chỉ trắng trên nền vải màu chàm truyền thống tượng trưng cho tuyết rơi trên mặt đất trong những tháng mùa đông lạnh giá, việc thêu Sashiko là hoạt động chính và rất thành thạo của những phụ nữ vùng nông thôn phía bắc nước Nhật. Đến thời Minh Trị (1868 – 1912), Sashiko đã trở thành một hoạt động truyền thống của người dân. Thậm chí, Sashiko đã trở thành công việc mùa đông của các nông dân miền bắc khi họ không thể ra đồng làm việc do thời tiết quá lạnh.

Ngày nay, khi con người hiện đại có xu hướng tối giản hóa lối sống, những vết khâu đơn giản nhưng lại có sức hút khó tả của Sashiko trở thành một trong những hình thức nghệ thuật thủ công tiêu biểu của Nhật Bản. Bạn có thể tìm thấy kiểu khâu Sashiko trên các tấm lót ly, quần áo, chăn màn,... với thiết kế từ truyền thống đến hiện đại. Mặc dù vậy, Sashiko kết hợp với các loại vải nhuộm chàm dường như vẫn được yêu thích hơn cả.

2. Các họa tiết Sashiko

Họa tiết Sashiko vô cùng đa dạng, nhưng nhìn chung có thể chia làm năm loại chính là :

Moyozashi (模様刺し): có các dạng hình lặp đi lặp lại, được tạo thành từ các đường thẳng, đường cong hay zigzag, và thường bao gồm những họa tiết, hình ảnh mang ý nghĩa may mắn từ xa xưa, các mũi thêu không bao giờ chạm nhau mà có khoảng cách được giữa chúng.

Hitomezashi (一目刺し): họa tiết là một loạt các đường ngang, dọc hoặc đường chéo, có thể chạm hoặc không chạm nhau, tạo thành các hình có đường viền. Đường cong không được sử dụng trong họa tiết này. Các sợi chỉ thường giao nhau và bắt chéo nhau như một phần của thiết kế. Hitomezashi có xu hướng gồm các đường khâu dày đặc hơn là Moyozashi. Kiểu hoa văn này thường được dùng để sửa chữa trang phục.

Kogin (こぎん）: có nghĩa là tấm vải nhỏ, đây là một loại hình thêu kỳ công từ quận Tsugaru của Honshu. Nó được khâu từ bên này sang bên kia, trong đó hầu hết các số lượng sợi không đồng đều: một, ba, năm và đôi khi là bảy. Các đường khâu dài, thường được khâu ở mặt sau, dẫn đến vải có độ dày gần như gấp ba lần ban đầu, có tác dụng giữ ấm trong mùa đông.

Shonai sashiko (庄内刺し子) là một kỹ thuật thêu truyền thống của vùng Shonai, Yamagata, ở phía tây bắc Nhật Bản. Ban đầu, nó được sử dụng để kết hợp hai hoặc nhiều lớp vải gai dầu hoặc vải bông, và có đặc điểm là các đường thẳng bắt chéo và đan chéo vào nhau, và được thực hiện bằng đường khâu chạy.

Kakurezashi: Là nghệ thuật sử dụng sợi chỉ nhuộm chàm để thêu, khiến các họa tiết không chỉ đơn giản là màu đen trắng mà còn tạo nên nhiều màu sắc và họa tiết sắc nét và màu sắc hơn.

3. Sashiko trong văn hóa hiện đại

Chắc hẳn mọi người nghĩ ngày nay, dưới sự phát triển của ngành công nghiệp may mặc, sẽ không có quần áo rách cần phải khâu vá và cố định như thời xưa. Sashiko ngày nay không chỉ được sử dụng với mục đích khâu vá đơn thuần, giờ đây chúng được áp dụng rất phổ biến trong lĩnh vực thời trang.

Chúng ta sẽ dễ dàng bắt gặp Sashiko xuất hiện trên những sàn diễn thời trang, được thổi hồn trong các bộ trang phục hiện đại kết hợp họa tiết, khiến chúng càng trở nên độc đáo và phá cách hơn. Không những vậy, trên những chiếc túi xách, chăn gối, ga trải giường, thậm chí là được sáng tạo trên những bức tranh treo tường.

Không chỉ vậy, người dân Nhật Bản rất ý thức về sự tiết kiệm, không lãng phí, thể hiện nét văn hóa mottainai. Vì vậy, nếu như quần áo vẫn còn mới, vẫn dùng được mà bị một vết rách nhỏ thì kỹ thuật Sashiko vẫn được khắc phục để xử lý vấn đề này.

4. Bạn cũng có thể tự thêu Sashiko ở nhà

Nếu bạn muốn thử hoặc có đam mê nghệ thuật Sashiko thì đừng ngần ngại tự tay thêu Sashiko ở nhà nhé. Một bộ dụng cụ thêu mẫu Sashiko sẽ là công cụ thiết yếu và vô cùng hữu ích dành cho bạn. Bộ dụng cụ sẽ có đầy đủ các thiết bị thêu như kim chỉ, bấm cắt, và đặc biệt là các khung thêu. Trên đó có in sẵn mẫu in chìm để mọi người có thể dễ dàng hơn trong việc tạo hình và giữ đường chỉ của mình thẳng hàng và theo khung có sẵn.

Với những người mới bắt đầu, bạn nên thêu những đường đơn giản như đường thẳng, hoặc ngang. Đừng quên đánh dấu và vẽ các đường thẳng mờ lên tấm vải để đánh dấu và thêu theo đường thẳng nhé. Có thể những mũi thêu đều sẽ khá “khó nhằn”, chưa đều hoặc chưa thẳng theo khung, nhưng chỉ cần một chút thời gian luyện tập thôi, đảm bảo mọi người có thể thành thạo và tạo ra những tác phẩm Sashiko đẹp mắt của riêng mình.

5. "Boro" là gì? Phân biệt Boro và Sashiko

Boro và Sashiko đều là những nghệ thuật thêu vá lâu đời trong lịch sử của đất nước mặt trời mọc, tuy nhiên, hai loại hình này lại hoàn toàn khác nhau. Boro là việc sử dụng những tấm vải với kích thước khác nhau để may đè lên những vết rách lớn của quần áo. Vì vậy mà chúng ta có thể thấy được những chiếc áo của người nông dân xưa không chỉ sơn, cũ mà màu sắc và chất liệu vải không đồng đều, chỗ màu này nhưng chỗ khác lại được vá một mảnh vải màu khác.

Boro là việc chắp những miếng vải khác và may hoặc khâu đè lên để nối chúng làm một, thì Sashiko lại nhấn mạnh vào nghệ thuật dệt, sử dụng những mũi chỉ để tạo hình trên tấm vải. Những miếng vải Boro thường được nhuộm chàm, thường có màu sẫm. Người ta có thể kết hợp cả Boro và Sashiko để hoàn thiện hoặc sửa lại những bộ quần áo đã cũ thời xưa.

Ngày nay, Boro không còn được sử dụng nhiều trong những hoạt động thường ngày mà chúng đã được ứng dụng rất nhiều trong lĩnh vực thời trang, nhằm tạo ra những bộ trang phục phá cách, độc đáo và thể hiện cá tính mạnh mẽ.